Jasper Ajans

Sovyet tehdidine karşı üye müttefiklerin topraklarını ‘ortak savunma alanı’ ilan eden North Atlantic Treaty Organization (NATO) 4 Nisan 1949 tarihinde 12 ülkenin (ABD, Kanada, Belçika, Danimarka, Fransa, İngiltere, İtalya, İzlanda, Lüksemburg, Norveç, Hollanda ve Portekiz) katılımıyla Washinton’da kuruldu.

18 Şubat 1952’de NATO’nun ilk genişleme hareketi çerçevesinde Türkiye ve Yunanistan ittifaka dahil oldu. Bunu 6 Mayıs 1955’te Batı Almanya’nın NATO’ya katılması izledi.

İttifaktaki ilk 4 Mart 1966’da General Charles de Gaulle, ABD ağırlığına karşı tavır koyarak Fransa'yı NATO'nun askeri kanadından geri çekmesiyle yaşandı. Ancak Fransa NATO’nun siyasi kanadında yer almayı sürdürdü. NATO Genel Merkezi ve Avrupa Kuvvetleri Komutanlığı (SHAPE) 1967'de Paris'ten Belçika'ya taşındı.

30 Mayıs 1982’de İspanya NATO'nun 16. üyesi oldu.

Kasım 1989’da Berlin duvarının yıkılmasıyla başlayan süreçte Doğu Almanya, Romanya ve Çekoslovakya'da komünist rejimler devrildi. 1990’da iki Almanya’nın birleşmesiyle Doğu Almanya otomatikman NATO’ya katılrken, NATO’ya karşı oluşturulmuş ‘karşı kamp’ yani Varşova Paktı 31 Mart 1991’de feshedildi.

Önceki zirveler ve kaydedilen gelişmeler
Kritik zirvede ele alınacak dosyalar

NATO’nun kuruluş amacını belirleyen ‘komünizm tehdidi’ artık ortadan kalkmıştı. NATO’nun görev ve amaçlarının sorgulanmaya başladığı bu dönemde ‘yeni tehditlere karşı’ önlem arayışları ve NATO'nun, savunma alanından çıkarak ‘barışı koruma’ görevlerine katılımı gündeme geldi.

Nisan 1993’te NATO, BM kararlarının uygulanmasını sağlamak için Bosna hava sahasında operasyonlar başlattı. Böylece NATO fiilen ‘uluslar arası jandarma gücü’ne dönüşmüş oluyordu. Bir yandan da ittifaka üye olmayan ülkelerle işbirliğini geliştirmek amacıyla Barış İçin Ortaklık (BİO) programını harekete geçirildi.

1994 başlarında NATO tarihinde ilk defa eski Yugoslavya üzerinde kuvvet kullanmaya başladı. Bosna üzerinde 4 Sırp uçağı, ABD F-16'ları tarafından düşürüldü. İlerleyen aylarda Belgrad NATO uçakları tarafından bombalandı.

17 Mayıs 1997’de NATO ve Rusya arasında imzalanan işbirliği anlaşmasıyla Soğuk Savaş resmen sona ermiş oldu.

12 Mart 1999’da eskiden komünist rejimle yönetilen (ve karşı kampta yer alan) Macaristan, Polonya ve Çek Cumhuriyeti NATO üyesi oldu.

İttifakın 50 yılında NATO kendisine yönelik tehditler arasına ‘terörizmi’ dahil etti. 11 Eylül 2001’de ikiz kulelere yapılan saldırıları ‘ABD’ye savaş ilanı’ kabul eden NATO 12 Eylül’de “bir üyeye yapılan saldırı tüm üyelere yapılmış sayılacağı”na ilişkin 5. maddesine ilk defa işlerlik kazandırdı.

14 Mayıs 2002’de İzland’da toplanan NATO Konseyi, İttifakın "yeni tehditler" karşısında kapsama alanını genişletmesine ve "gereken her yerde müdahalede bulunmasına" yeşil ışık yaktı.

29 Mart 2004’de NATO tarihinin en kapsamlı genişlemesi gerçekleştirilerek 7 yeni üyenin (Estonya, Letonya, Litvanya, Slovakya, Slovenya, Bulgaristan ve Romanya) katılımı gerçekleştirdi.